سوره ۵۶: اجتناب‏ ناپذیر (الواقعه)

Sura 56: The Inevitable (Al-Waaqe’ah)

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ

به نام خدا، بخشنده‏‌ترین، مهربانترین

In the name of God, Most Gracious, Most Merciful

١:إِذا وَقَعَتِ الواقِعَةُ

(۵۶:۱) هنگامی که آن اجتناب‏ ناپذیر فرا رسد.

[56:1] When the inevitable comes to pass.

٢:لَيسَ لِوَقعَتِها كاذِبَةٌ

(۵۶:۲) هیچ چیزی نمی‌تواند رخ دادن آن را متوقف سازد.

[56:2] Nothing can stop it from happening.

٣:خافِضَةٌ رافِعَةٌ

(۵۶:۳) بعضی‏ها را پایین خواهد آورد، و بعضی دیگر را بالا خواهد برد.

[56:3] It will lower some, and raise others.

٤:إِذا رُجَّتِ الأَرضُ رَجًّا

(۵۶:۴) زمین به لرزه در خواهد آمد.

[56:4] The earth will be shaken up.

٥:وَبُسَّتِ الجِبالُ بَسًّا

(۵۶:۵) کوهها از بین خواهند رفت.

[56:5] The mountains will be wiped out.

٦:فَكانَت هَباءً مُنبَثًّا

(۵۶:۶) انگار که هرگز وجود نداشته‏‌اند.

[56:6] As if they never existed.

٧:وَكُنتُم أَزوٰجًا ثَلٰثَةً

(۵۶:۷) شما به سه نوع تقسیم خواهید شد.

[56:7] You will be stratified into three kinds.

٨:فَأَصحٰبُ المَيمَنَةِ ما أَصحٰبُ المَيمَنَةِ

(۵۶:۸) کسانی که سزاوار شادی شدند، در شادی خواهند بود.

[56:8] Those who deserved bliss will be in bliss.

٩:وَأَصحٰبُ المَشـَٔمَةِ ما أَصحٰبُ المَشـَٔمَةِ

(۵۶:۹) کسانی که سزاوار بدبختی شدند، در بدبختی خواهند بود.

[56:9] Those who deserved misery will be in misery.

١٠:وَالسّٰبِقونَ السّٰبِقونَ

(۵۶:۱۰) سپس برگزیده‏‌ترین برگزیدگان هستند.

[56:10] Then there is the elite of the elite.

١١:أُولٰئِكَ المُقَرَّبونَ

(۵۶:۱۱) آنها کسانی هستند که نزدیکترین (به خدا) خواهند بود.

[56:11] They are those who will be closest (to God).

١٢:فى جَنّٰتِ النَّعيمِ

(۵۶:۱۲) در باغهای مفرح.

[56:12] In the gardens of bliss.

١٣:ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلينَ

(۵۶:۱۳) بسیاری از نسلهای اولیه.

زیر نویس* ۴۰- ۵۶:۱۳ مردميکه ايمان دارند و روح خود را بواسطه پرستش تنها خدا پرورش مى دهند، براى بهشت برين در نظر گرفته شده اند. پيروان هر رسولى که در زمان او زندگى مى کردند، مسلما با آزار سنتى ها و طرفداران دين فاسد شده روبرو ميشوند. بنابراين، مکان خاصى در بهشت برين براى ايشان در نظر گرفته شده است. همه کسانى که قبل از ۴۰ سالگى ميميرند، حداقل به بهشت زيرين ميروند (۴۶:۱۵).

[56:13] Many from the first generations.*

Footnote*56:13-40 People who believe and nourish their souls through worshiping God alone are destined for the High Heaven. The contemporary followers of each messenger invariably suffer persecution from the traditionalists and adherents of the corrupted religion. Thus, they have a special place reserved for them in the High Heaven. All people who die before the age of 40 go to the Lower Heaven, at least (46:15).

١٤:وَقَليلٌ مِنَ الـٔاخِرينَ

(۵۶:۱۴) عده کمی از نسلهای بعدی.

[56:14] Few from the later generations.

١٥:عَلىٰ سُرُرٍ مَوضونَةٍ

(۵۶:۱۵) روی مبلمان‏های مجلل.

[56:15] On luxurious furnishings.

١٦:مُتَّكِـٔينَ عَلَيها مُتَقٰبِلينَ

(۵۶:۱۶) آنها از همه چیز لذت می‌برند، با هم همسایه خواهند بود.

[56:16] Enjoying everything, they will be neighbors.

١٧:يَطوفُ عَلَيهِم وِلدٰنٌ مُخَلَّدونَ

(۵۶:۱۷) از آنها، پیش خدمت‏هایی جاودانی پذیرایی خواهند کرد.

[56:17] Serving them will be immortal servants.

١٨:بِأَكوابٍ وَأَباريقَ وَكَأسٍ مِن مَعينٍ

(۵۶:۱۸) با جام‏ها، تُنگ‏ها، و نوشابه‏‌های پاک.

[56:18] With cups, pitchers and pure drinks.

١٩:لا يُصَدَّعونَ عَنها وَلا يُنزِفونَ

(۵۶:۱۹) نه هرگز تمام می‌شوند، و نه حوصله‏‌شان سر می‌رود.

[56:19] They never run out, nor do they get bored.

٢٠:وَفٰكِهَةٍ مِمّا يَتَخَيَّرونَ

(۵۶:۲۰) میوه‏‌های باب میل‏شان.

[56:20] Fruits of their choice.

٢١:وَلَحمِ طَيرٍ مِمّا يَشتَهونَ

(۵۶:۲۱) گوشت پرندگانی که آرزو می‌کنند.

[56:21] Meat of birds that they desire.

٢٢:وَحورٌ عينٌ

(۵۶:۲۲) جفت‏های زیبا.

[56:22] Beautiful mates.

٢٣:كَأَمثٰلِ اللُّؤلُؤِ المَكنونِ

(۵۶:۲۳) مانند مرواریدهای محافظت شده.

[56:23] Like protected pearls.

٢٤:جَزاءً بِما كانوا يَعمَلونَ

(۵۶:۲۴) پاداش‏هایی برای اعمالشان.

[56:24] Rewards for their works.

٢٥:لا يَسمَعونَ فيها لَغوًا وَلا تَأثيمًا

(۵۶:۲۵) آنها نه هرگز در آن سخن بیهوده‏‌ای بشنوند، و نه گفتار گناه‏ آلود.

[56:25] They never hear any nonsense therein, nor sinful utterances.

٢٦:إِلّا قيلًا سَلٰمًا سَلٰمًا

(۵۶:۲۶) تنها گفتار: “صلح، صلح.”

[56:26] Only the utterance: “Peace, peace.”

٢٧:وَأَصحٰبُ اليَمينِ ما أَصحٰبُ اليَمينِ

بهشت زیرین

(۵۶:۲۷) کسانی که در سمت راست هستند، در سمت درست خواهند بود.

The Lower Heaven

[56:27] Those of the right side, will be on the right side.

٢٨:فى سِدرٍ مَخضودٍ

(۵۶:۲۸) در باغهای میوه باشکوه.

[56:28] In lush orchards.

٢٩:وَطَلحٍ مَنضودٍ

(۵۶:۲۹) میوه‏‌های معطر.

[56:29] Fragrant fruits.

٣٠:وَظِلٍّ مَمدودٍ

(۵۶:۳۰) سایه گسترده.

[56:30] Extended shade.

٣١:وَماءٍ مَسكوبٍ

(۵۶:۳۱) آب فراوان.

[56:31] Abundant water.

٣٢:وَفٰكِهَةٍ كَثيرَةٍ

(۵۶:۳۲) میوه‏‌های بسیار.

[56:32] Many fruits.

٣٣:لا مَقطوعَةٍ وَلا مَمنوعَةٍ

(۵۶:۳۳) هرگز تمام نمی‌شود؛ هرگز ممنوع نمی‌شود.

[56:33] Never ending; never forbidden.

٣٤:وَفُرُشٍ مَرفوعَةٍ

(۵۶:۳۴) مبلمان‏های مجلل.

[56:34] Luxurious furnishings.

٣٥:إِنّا أَنشَأنٰهُنَّ إِنشاءً

(۵۶:۳۵) ما برایشان جفتهایی می‌آفرینیم.

[56:35] We create for them mates.

٣٦:فَجَعَلنٰهُنَّ أَبكارًا

(۵۶:۳۶) هرگز دستی به آنها نرسیده است.

[56:36] Never previously touched.

٣٧:عُرُبًا أَترابًا

(۵۶:۳۷) کاملاً بهم می‌آیند.

[56:37] Perfectly matched.

٣٨:لِأَصحٰبِ اليَمينِ

(۵۶:۳۸) برای کسانی که در راست هستند.

[56:38] For those on the right side.

٣٩ثُلَّةٌ مِنَ الأَوَّلينَ

(۵۶:۳۹) بسیاری از نسلهای اولیه.

[56:39] Many from the early generations.

٤٠:وَثُلَّةٌ مِنَ الـٔاخِرينَ

(۵۶:۴۰) بسیاری از نسل‏های بعدی.

زیر نویس* ۴۰- ۵۶:۱۳ مردميکه ايمان دارند و روح خود را بواسطه پرستش تنها خدا پرورش مى دهند، براى بهشت برين در نظر گرفته گرفته شده اند. پيروان هر رسولى که در زمان او زندگى مى کرد اند، مسلما با آزار سنتى ها و طرفداران دين فاسد شده روبرو ميشوند. بنابراين، مکان خاصى در بهشت برين براى ايشان در نظر گرفته شده است. همه کسانى که قبل از ۴۰ سالگى ميميرند، حداقل به بهشت زيرين ميروند (۴۶:۱۵).

[56:40] Many from the later generations.*

٤١:وَأَصحٰبُ الشِّمالِ ما أَصحٰبُ الشِّمالِ

جهنم

(۵۶:۴۱) سمت چپی‏ها، در سمت چپ خواهند بود.

Hell

[56:41] Those of the left, will be on the left.

٤٢:فى سَمومٍ وَحَميمٍ

(۵۶:۴۲) در بدبختی و آتش فروزان.

[56:42] In misery and inferno.

٤٣:وَظِلٍّ مِن يَحمومٍ

(۵۶:۴۳) حتی سایه‏‌شان هم داغ است.

[56:43] Even their shade is hot.

٤٤:لا بارِدٍ وَلا كَريمٍ

(۵۶:۴۴) هرگز خنک نیست، هرگز قابل تحمل نیست.

[56:44] Never cool, never tolerable.

٤٥:إِنَّهُم كانوا قَبلَ ذٰلِكَ مُترَفينَ

(۵۶:۴۵) آنها ثروتمند بودند.

[56:45] They used to be rich.

٤٦:وَكانوا يُصِرّونَ عَلَى الحِنثِ العَظيمِ

(۵۶:۴۶) آنها در کفر بزرگ پافشاری کردند.

[56:46] They insisted on the great blasphemy.

٤٧:وَكانوا يَقولونَ أَئِذا مِتنا وَكُنّا تُرابًا وَعِظٰمًا أَءِنّا لَمَبعوثونَ

(۵۶:۴۷) گفتند: “پس از اینکه ما مردیم و به صورت خاک و استخوان پوسیده درآمدیم، دوباره برانگیخته می‌شویم؟

[56:47] They said, “After we die and turn to dust and bones, we get resurrected?

٤٨:أَوَءاباؤُنَا الأَوَّلونَ

(۵۶:۴۸) “آیا این شامل اجداد ما هم می‌شود؟”

[56:48] “Does this include our forefathers?”

٤٩:قُل إِنَّ الأَوَّلينَ وَالـٔاخِرينَ

(۵۶:۴۹) بگو، “نسل‏های اولیه و نسلهای بعدی.

[56:49] Say, “The early generations and the later generations.

٥٠:لَمَجموعونَ إِلىٰ ميقٰتِ يَومٍ مَعلومٍ

(۵۶:۵۰) “در روزی از قبل تعیین شده به جلسه ملاقاتی احضار خواهند شد.

[56:50] “Will be summoned to a meeting on a predetermined day.

٥١:ثُمَّ إِنَّكُم أَيُّهَا الضّالّونَ المُكَذِّبونَ

(۵۶:۵۱) “سپس شما ای کافران گمراه.

[56:51] “Then you, O disbelieving strayers.

٥٢:لَـٔاكِلونَ مِن شَجَرٍ مِن زَقّومٍ

(۵۶:۵۲) “از درخت‏های تلخ خواهید خورد.

[56:52] “Will eat from the trees of bitterness.

٥٣:فَمالِـٔونَ مِنهَا البُطونَ

(۵۶:۵۳) “شکمتان را از آن پر می‌کنید.

[56:53] “Filling your bellies therefrom.

٥٤:فَشٰرِبونَ عَلَيهِ مِنَ الحَميمِ

(۵۶:۵۴) “سپس روی آن نوشابه‏‌های دوزخی می‌نوشید.

[56:54] “Then drinking on top of it hellish drinks.

٥٥:فَشٰرِبونَ شُربَ الهيمِ

(۵۶:۵۵) “سپس نوشابه‏‌هایی از شن به آن اضافه می‌شود.”

[56:55] “Then adding drinks of sand.”

٥٦:هٰذا نُزُلُهُم يَومَ الدّينِ

(۵۶:۵۶) چنین است سهم آنها در روز قضاوت.

[56:56] Such is their share on the Day of Judgment.

٥٧:نَحنُ خَلَقنٰكُم فَلَولا تُصَدِّقونَ

تفکرات

(۵۶:۵۷) ما شما را خلق کرده‏‌ایم، اگر فقط می‌توانستید باور کنید!

Reflections

[56:57] We have created you, if you could only believe!

٥٨:أَفَرَءَيتُم ما تُمنونَ

(۵۶:۵۸) آیا به منی که تولید می‌کنید، توجه کرده‏‌اید؟

[56:58] Have you noted the semen that you produce?

٥٩:ءَأَنتُم تَخلُقونَهُ أَم نَحنُ الخٰلِقونَ

(۵۶:۵۹) آیا شما آن را خلق کردید، یا ما؟

[56:59] Did you create it, or did we?

٦٠:نَحنُ قَدَّرنا بَينَكُمُ المَوتَ وَما نَحنُ بِمَسبوقينَ

(۵۶:۶۰) ما مرگ را از قبل برای شما تعیین کرده‏‌ایم. هیچ چیز نمی‌تواند ما را متوقف سازد-

[56:60] We have predetermined death for you. Nothing can stop us—

٦١:عَلىٰ أَن نُبَدِّلَ أَمثٰلَكُم وَنُنشِئَكُم فى ما لا تَعلَمونَ

(۵۶:۶۱) از جانشین ساختن نسل‏های جدید بجای شما، و به وجود آوردن آنچه که شما از آن اطلاع ندارید.

[56:61] from substituting new generations in your place, and establishing what you do not know.

٦٢:وَلَقَد عَلِمتُمُ النَّشأَةَ الأولىٰ فَلَولا تَذَكَّرونَ

(۵۶:۶۲) شما در باره اولین آفرینش می‌دانید. آیا بیاد نمی‌آورید؟

[56:62] You know about the first creation. Do you not remember?

٦٣:أَفَرَءَيتُم ما تَحرُثونَ

(۵۶:۶۳) آیا به محصولاتی که درو می‌کنید توجه کرده‏‌اید؟

[56:63] Have you noted the crops you reap?

٦٤:ءَأَنتُم تَزرَعونَهُ أَم نَحنُ الزّٰرِعونَ

(۵۶:۶۴) آیا شما آنها را رویاندید، یا ما؟

[56:64] Did you grow them, or did we?

٦٥:لَو نَشاءُ لَجَعَلنٰهُ حُطٰمًا فَظَلتُم تَفَكَّهونَ

(۵۶:۶۵) اگر ما بخواهیم، می‌توانیم آن را به کاه تبدیل کنیم. آنوقت عزا خواهید گرفت:

[56:65] If we will, we can turn it into hay. Then you will lament:

٦٦:إِنّا لَمُغرَمونَ

(۵۶:۶۶) “ما از دست دادیم.

[56:66] “We lost.

٦٧:بَل نَحنُ مَحرومونَ

(۵۶:۶۷) “ما بی ‏نصیب ماندیم.”

[56:67] “We are deprived.”

٦٨:أَفَرَءَيتُمُ الماءَ الَّذى تَشرَبونَ

(۵۶:۶۸) آیا به آبی که می‌آشامید توجه کرده‏‌اید؟

[56:68] Have you noted the water you drink?

٦٩:ءَأَنتُم أَنزَلتُموهُ مِنَ المُزنِ أَم نَحنُ المُنزِلونَ

(۵۶:۶۹) آیا شما آن را از ابرها پایین فرستادید، یا ما؟

[56:69] Did you send it down from the clouds, or did we?

٧٠:لَو نَشاءُ جَعَلنٰهُ أُجاجًا فَلَولا تَشكُرونَ

(۵۶:۷۰) اگر ما بخواهیم، می‌توانیم آن را شور کنیم. شما باید متشکر باشید.

[56:70] If we will, we can make it salty. You should be thankful.

٧١:أَفَرَءَيتُمُ النّارَ الَّتى تورونَ

(۵۶:۷۱) آیا به آتشی که روشن می‌کنید توجه کرده‏‌اید؟

[56:71] Have you noted the fire you ignite?

٧٢:ءَأَنتُم أَنشَأتُم شَجَرَتَها أَم نَحنُ المُنشِـٔونَ

(۵۶:۷۲) آیا شما درخت آن را آغاز کردید، یا ما؟

[56:72] Did you initiate its tree, or did we?

٧٣:نَحنُ جَعَلنٰها تَذكِرَةً وَمَتٰعًا لِلمُقوينَ

(۵۶:۷۳) ما آن را تذکری قرار دادیم، و وسیله‏‌ای مفید برای استفاده کنندگان.

[56:73] We rendered it a reminder, and a useful tool for the users.

٧٤:فَسَبِّح بِاسمِ رَبِّكَ العَظيمِ

(۵۶:۷۴) باید اسم پروردگارت را ستایش کنی، آن بزرگوار.

[56:74] You shall glorify the name of your Lord, the Great.

٧٥:فَلا أُقسِمُ بِمَوٰقِعِ النُّجومِ

فقط کسانی که صادق هستند میتوانند قرآن را درک کنند

(۵۶:۷۵) من قسم می‌خورم به طرز قرار گرفتن ستارگان.

Only the Sincere Can Understand the Quran

[56:75] I swear by the positions of the stars.

٧٦:وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَو تَعلَمونَ عَظيمٌ

(۵۶:۷۶) این قسمی است، اگر فقط می‌دانستید که بسیار هیبت‏انگیز است.

زیر نویس* ۷۶- ۵۶:۷۵ آسمان ما که کوچکتيرين و داخلى ترين هفت آسمان است، داراى بيليونها کهکشان و بيليون تريليون ستاره است که پهنايش بيليونها سال نورى ميباشد. اين دسيليون اجسام آسمانى غير قابل شمارش، با نظارت کامل الهى در مدار معينى گردش ميکنند. هر چقدر بر دانش ما افزوده ميشود، بيشتر به هيبت اين قسم پى ميبريم. به ضميمه ۶ توجه کنيد.

[56:76] This is an oath, if you only knew, that is awesome.*

Footnote*56:75-76 Our universe, the smallest and innermost of seven universes, contains a billion galaxies, a billion trillion stars, spanning billions of light years. These uncountable decillions of heavenly bodies maintain their orbits in a divinely controlled precision. The more we learn, the more we realize how awesome this oath is. See Appendix 6.

٧٧:إِنَّهُ لَقُرءانٌ كَريمٌ

(۵۶:۷۷) این قرآنی محترم است.

[56:77] This is an honorable Quran.

٧٨:فى كِتٰبٍ مَكنونٍ

(۵۶:۷۸) در کتابی محافظت شده.

[56:78] In a protected book.

٧٩:لا يَمَسُّهُ إِلَّا المُطَهَّرونَ

(۵۶:۷۹) هیچکس نمی‌تواند آن را درک کند، مگر اشخاص صادق.

زیر نویس* ۵۶:۷۹ کسانيکه صادق نيستند و با تنها قرآن راضى نميشوند، به طريق الهى از درک قرآن منع شده اند. اين مفهوم در طول قرآن تکرار شده است (۱۷:۴۵، ۱۸:۵۷). در نتيجه، آنها نميتوانند اين آيه را درک کنند. براى مثال اين ترجمه آيات ۷:۳، ۱۷:۴۶، ۴۱:۴۴ و ۵۶:۷۹ را با ترجمه هاى ديگر مقايسه کنيد.

[56:79] None can grasp it except the sincere.*

Footnote*56:79 The insincere who are not satisfied with the Quran alone are divinely prevented from understanding the Quran. This concept is repeated throughout the Quran (17:45, 18:57). Consequently, they cannot understand this verse. For example, compare this translation of 7:3, 17:46, 41:44, & 56:79 with other translations.

٨٠:تَنزيلٌ مِن رَبِّ العٰلَمينَ

(۵۶:۸۰) تنزیلی از طرف پروردگار جهان.

[56:80] A revelation from the Lord of the universe.

٨١:أَفَبِهٰذَا الحَديثِ أَنتُم مُدهِنونَ

(۵۶:۸۱) آیا به این روایت بی‏ اعتنایی می‌کنید؟

[56:81] Are you disregarding this narration?

٨٢:وَتَجعَلونَ رِزقَكُم أَنَّكُم تُكَذِّبونَ

(۵۶:۸۲) آیا بی‏ ایمانی را حرفه خود قرار داده‏‌اید؟

[56:82] Do you make it your business that you disbelieve?

٨٣:فَلَولا إِذا بَلَغَتِ الحُلقومَ

(۵۶:۸۳) هنگامی که زمان آن فرا رسد، و آن (نفس شما) به گلویتان برسد-

[56:83] When the time comes and it (your soul) reaches your throat—

٨٤:وَأَنتُم حينَئِذٍ تَنظُرونَ

(۵۶:۸۴) آنوقت به اطراف نگاه خواهید کرد.

[56:84] you will then look around.

٨٥:وَنَحنُ أَقرَبُ إِلَيهِ مِنكُم وَلٰكِن لا تُبصِرونَ

(۵۶:۸۵) ما به آن نزدیکتر هستیم تا شما، اما شما نمی‌بینید.

[56:85] We are closer to it than you are, but you do not see.

٨٦:فَلَولا إِن كُنتُم غَيرَ مَدينينَ

(۵۶:۸۶) اگر حقیقت داشته باشد که هیچ حسابی پس نمی‌دهید-

[56:86] If it is true that you do not owe any accounting—

٨٧:تَرجِعونَها إِن كُنتُم صٰدِقينَ

(۵۶:۸۷) پس چرا (نفس خود را) بازنمی‌گردانید، اگر راست می‌گویید؟

[56:87] why do you not restore (your soul), if you are truthful?

٨٨:فَأَمّا إِن كانَ مِنَ المُقَرَّبينَ

(۵۶:۸۸) اگر او یکی از کسان نزدیک به من است-

[56:88] If he is one of those close to Me—

٨٩:فَرَوحٌ وَرَيحانٌ وَجَنَّتُ نَعيمٍ

(۵۶:۸۹) پس لذت، گل‏ها، و باغ‏های مفرح.

[56:89] then joy, flowers, and gardens of bliss.

٩٠:وَأَمّا إِن كانَ مِن أَصحٰبِ اليَمينِ

(۵۶:۹۰) و اگر او یکی از کسان درست است-

[56:90] And if he is one of the right—

٩١:فَسَلٰمٌ لَكَ مِن أَصحٰبِ اليَمينِ

(۵۶:۹۱) صلح سرنوشت کسانی است که در راست هستند.

[56:91] peace is the lot of those on the right.

٩٢:وَأَمّا إِن كانَ مِنَ المُكَذِّبينَ الضّالّينَ

(۵۶:۹۲) اما اگر او یکی از کافران است، گمراهان-

[56:92] But if he is one of the disbelievers, the strayers—

٩٣:فَنُزُلٌ مِن حَميمٍ

(۵۶:۹۳) پس مکانش دوزخ-

[56:93] then an abode of inferno—

٩٤:وَتَصلِيَةُ جَحيمٍ

(۵۶:۹۴) و سوختن در جهنم.

[56:94] and burning in Hell.

٩٥:إِنَّ هٰذا لَهُوَ حَقُّ اليَقينِ

(۵۶:۹۵) این حقیقت مطلق است.

[56:95] This is the absolute truth.

٩٦:فَسَبِّح بِاسمِ رَبِّكَ العَظيمِ

(۵۶:۹۶) باید اسم پروردگارت را ستایش کنی، آن بزرگوار.

[56:96] You shall glorify the name of your Lord, the Great.

مجموع تکرار کلمه خدا (الله) تا آخر این سوره= ۲۴۱۷

مجموع شماره آياتی که تا اینجا دارای کلمه خدا (الله) هستند= ۱۱۶۱۱۸